While filming a documentary about Ho Chi Minh as his compatriots battled U.S. forces in the 1960s, Tran Van Tan observed how the Communist leader’s embrace of a simple lifestyle endeared him to Vietnam’s poor.
Five decades later, Tan says the Communist Party’s leaders are more concerned with enriching themselves than adhering to Ho Chi Minh’s ideals. Abolishing the one-party system would lead to “healthy competition” and narrow the wealth gap, said Tan, 65, a retired civil servant who now sells tea in downtown Hanoi.
“There are people who don’t have enough food to eat, whose children don’t have enough clothes to cover their bodies in winter,” Tan said. “There are farmers who don’t have land. They are so poor, while many in the leadership are very wealthy. These leaders are so rich that even their children, grandchildren wouldn’t be able to use it all up.”
Tan is among more than 12,000 former bureaucrats, academics and rice farmers speaking out publicly against proposed constitutional changes that would strengthen the Communist Party’s grip on power. The unprecedented movement threatens to increase challenges to Prime Minister Nguyen Tan Dung as he seeks to turn around a slowing economy which posted Southeast Asia’s highest level of bad debt last year.
“Even if this gets clamped down and turned back, it’s not gone. It’s a real thread,” said Ernest Bower, president of Fairfax, Virginia-based BowerGroupAsia, which advises businesses on operating in Southeast Asia. “The party will have to deal with this. If the system grinds down as these big decisions are made, that’s worrisome because it could create slower growth and growing discontent.”
‘Totalitarian Regime’
The benchmark VN Index has rallied 22 percent this year, the best-performing measure in Asia after Japan, as easing in some advanced economies spur inflows into emerging markets. The gauge, which climbed 18 percent last year, rose 0.6 percent today as of the morning break. The dong has weakened 0.5 percent this year.
Lawmakers began the constitutional review process two years ago, in part to reflect the country’s shift to a market economy from Soviet-style central planning. On Jan. 2, the party asked for public comments on new clauses and changes to old articles, such as removing language stipulating the state sector will play the “leading role” in the economy.
Two weeks later, the party received one of the biggest challenges to its power since the country reunified 37 years ago after the war: Seventy-two intellectuals and former government officials, including many party members, produced an alternative draft constitution calling for “political competition.” As of last week, the draft received more than 12,000 signatures via an online campaign.
The group, which includes current members of the Communist Party, sharpened its criticism last week after lawmakers refused to consider their proposals. In an online post, they called on state media to publish the document and urged people to reject the “totalitarian regime of the one-party system, which stands above the state and the law and disables many of the freedoms and democracy defined in the Constitution.”
‘No Discussion’
“We expected to have fair dialogue, straight discussions with them, but so far there’s absolutely no discussion,” Pham Chi Lan, who served as an adviser to former Prime Minister Phan Van Khai, said on April 3.
The alternative draft, which calls for democratic elections and private land ownership, contrasts with the government’s proposal, which reiterates the current constitution in calling the Communist Party “the force assuming leadership of the State and society.”
Notable signees of the alternative draft include Ho Ngoc Nhuan, vice-chair of the party-backed Vietnam Fatherland Front’s Ho Chi Minh City unit, and Chu Hao, former deputy minister of science and technology. Farmers from Nghe An, the provincial home of Ho Chi Minh, also signed the petition.
‘Bloodshed’
Nguyen Quang A, a retired economist who helped write the draft, warned of violence similar to 2011 uprisings in Egypt and Tunisia if the government doesn’t address land disputes such as forced evictions. About 70 percent of 1.6 million complaints received by the country’s Inspectorate between 2008 and 2011 involved land issues, according to a government website.
Shrimp farmer Doan Van Vuon and five family members were sentenced last week to prison terms of as much as five years for resisting and shooting at police who came to evict the family from their land, according to a posting on the government’s website April 5. Prime Minister Nguyen Tan Dung last year said the eviction was illegal and ordered an investigation.
“We want to avoid any violent clashes which may result in bloodshed,” Quang A said in a March 22 interview. “That’s why we’re doing this now. The party and those in power need to understand the issues to avoid society having to pay a very high price.”
The party has moved to silence detractors. State-run newspaper Gia Dinh & Xa Hoi, or Families and Society, fired journalist Nguyen Dac Kien on Feb. 26 after he wrote a blog post that criticized Communist Party chief Nguyen Phu Trong, who had vilified the push for more political parties.
Musicians Jailed
Nguyen Dinh Loc, a former justice minister who had signed the alternative draft, last month said he didn’t participate in writing it after meeting with party officials. The government, which said a sixth of Vietnam’s 90 million people have commented on the changes, extended a March 31 deadline for comments until September, after which lawmakers will consider the changes.
Vietnam routinely imprisons dissidents who call for greater political freedom. In January, 14 activists received as many as 13 years in prison for subverting the government by participating in anti-China protests. Last year, two musicians were jailed for spreading anti-state propaganda after Dung ordered a crackdown on blogs that attacked him.
Internal disputes last year prompted Trong to apologize for the Communist Party’s failure to rein in corruption. Dung and other top government leaders will face confidence votes in Parliament for the first time next month.
Dung said in December the economy may grow 5.5 percent this year after expanding 5.03 percent in 2012, the slowest pace since 1999. Vietnam’s wealthiest 20 percent earned on average 9.2 times more in wages in 2010 than the poorest fifth, up from 8.4 times in 2006, according to the General Statistics Office.
Vietnam’s economy will continue to face difficulties this year, said National Assembly Vice Chairwoman Nguyen Thi Kim Ngan at a conference held by the parliament’s economic committee April 6. The government needs to accelerate economic structural reforms to boost growth, she said.
Tan, who helped with Ho Chi Minh’s documentary, said it’s important to advocate for a multi-party system even though changes may be years away.
“We probably can’t make anything significantly different right now, but we still need to speak out,” he said. “Hopefully it can help change things gradually.”
Nguyễn Công Huân chuyển ngữ
Khi quay một bộ phim tài liệu về Hồ Chí Minh vào lúc đồng bào của ông chiến đấu với quân đội Hoa Kỳ những năm 1960, Trần Văn Tân quan sát thấy lối sống giản tiện của vị lãnh đạo Đảng này đã lôi kéo được sự ủng hộ của những người dân nghèo như thế nào.
Chậu hoa với hình búa liềm tượng trưng cho Đảng CS trên đường phố Hà Nội. Các nhà lập pháp bắt đầu tiến trình sửa đổi Hiến pháp hai năm về trước, một phần để phản ánh sự thay đổi của đất nước từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung kiểu Xô-Viết sang nền kinh tế thị trường. Ảnh: Justin Mott/Bloomberg
Năm thập kỷ sau đó, Tân nói rằng các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản bây giờ quan tâm nhiều đến việc làm giàu cho bản thân hơn là làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Bãi bỏ thể chế độc đảng sẽ dẫn đến sự “cạnh tranh lành mạnh” và thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, ông Tân, 65 tuổi, một công chức về hưu hiện đang bán chè ở trung tâm thành phố Hà Nội cho biết.
“Có những người không có đủ ăn, con cái của họ không có đủ quần áo che thân trong mùa đông”, ông Tân nói. “Có những người nông dân không có đất. Họ rất nghèo, trong khi nhiều người trong giới lãnh đạo lại rất giàu có. Những lãnh đạo này giàu tới mức mà thế hệ con, cháu của họ cũng không xài hết tiền.”
Tân là một trong số hơn 12.000 cựu quan chức, học giả và nông dân đã lên tiếng công khai chống lại đề nghị thay đổi hiến pháp nhằm tăng cường quyền lực của Đảng Cộng sản. Phong trào chưa từng có này đe dọa làm gia tăng những thách thức với Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khi ông tìm cách khôi phục nền kinh tế tăng trưởng chậm chạp của Việt Nam, với nợ xấu ở mức cao nhất Đông Nam Á năm ngoái.
“Ngay cả nếu tình hình được kiểm soát và khôi phục, vấn đề vẫn còn đó. Đó là một mối đe dọa thực sự”, ông Ernest Bower, chủ tịch của Fairfax, BowerGroupAsia có trụ sở ở Virginia, chuyên tư vấn các doanh nghiệp hoạt động trong khu vực Đông Nam Á, nói. “Đảng CSVN sẽ phải đối phó với điều này. Nếu hệ thống tiếp tục hành xử độc đoán khi những quyết định lớn được thực hiện, đó là đáng lo ngại vì nó có thể tạo ra tăng trưởng chậm hơn nữa và sự bất mãn ngày càng tăng. “
‘Chế độ độc tài toàn trị’
Chỉ số VN Index đã tăng 22% trong năm nay, đây là con số tăng trưởng tốt nhất ở châu Á, chỉ sau Nhật Bản, bởi vì dòng vốn ở một số nền kinh tế tiên tiến đã đổ vào các thị trường mới nổi. Chỉ số này, vốn tăng 18% vào năm ngoái, đã tăng 0,6% ngày hôm nay trước giờ nghỉ giải lao buổi sáng. Tiền đồng đã bị suy yếu 0,5% trong năm nay.
Các nhà lập pháp bắt đầu tiến trình xem xét sửa đổi hiến pháp hai năm trước đây, một phần để phản ánh sự thay đổi của đất nước từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung kiểu Xô-Viết sang nền kinh tế thị trường. Vào ngày 2/1, Đảng CSVN trưng cầu ý kiến của công chúng về các điều khoản mới và các thay đổi trong bản dự thảo hiến pháp, ví dụ như loại bỏ ngôn ngữ quy định khu vực nhà nước sẽ đóng “vai trò chủ đạo” trong nền kinh tế.
Hai tuần sau, Đảng CSVN đã nhận được những thách thức lớn nhất dành cho quyền lực của mình kể từ khi đất nước thống nhất cách đây 37 năm sau chiến tranh: Bảy mươi hai vị trí thức và cựu quan chức chính phủ, bao gồm cả nhiều đảng viên, đã đưa ra một bản dự thảo hiến pháp thay thế, đòi hỏi “cạnh tranh chính trị”. Tuần trước, dự thảo đã nhận được hơn 12.000 chữ ký thông qua một chiến dịch vận động lấy chữ ký trực tuyến.
Nhóm này, trong đó bao gồm nhiều đảng viên của Đảng Cộng sản, đã đưa ra những lời phản biện sắc bén vào tuần trước, khi các nhà lập pháp từ chối xem xét đề nghị của họ. Trong một bài viết trực tuyến, họ kêu gọi các phương tiện thông tin đại chúng công bố tài liệu và thúc giục mọi người từ bỏ “chế độ toàn trị do một đảng lãnh đạo, đứng trên nhà nước và pháp luật, và từ chối rất nhiều quyền tự do và dân chủ được xác định trong Hiến pháp “.
“Cấm thảo luận”
“Chúng tôi trông đợi sẽ có cuộc đối thoại công bằng, thẳng thắn với họ, nhưng cho đến nay hoàn toàn không có cuộc thảo luận nào cả “, Phạm Chi Lan, người đã từng là cố vấn cho cựu Thủ tướng Phan Văn Khải, cho biết vào ngày 03 tháng 4.
Bản dự thảo thay thế, trong đó đòi hỏi bầu cử dân chủ và quyền sở hữu đất tư nhân, trái ngược với dự thảo hiến pháp của Chính phủ, vốn tiếp tục khẳng định quan điểm của hiến pháp hiện thời rằng Đảng Cộng sản “là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.”
Những người đứng tên ký dưới bản dự thảo thay thế có tên tuổi phải kể đến Hồ Ngọc Nhuận, Phó chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh, và Chu Hảo, nguyên Thứ trưởng Bộ khoa học và công nghệ. Nông dân từ Nghệ An, quê hương của chủ tịch Hồ Chí Minh, cũng đã ký vào bản kiến nghị.
“Đổ máu”
Nguyễn Quang A, một nhà kinh tế đã nghỉ hưu, người đã giúp viết dự thảo, cảnh báo tình trạng bạo lực tương tự như cuộc nổi dậy năm 2011 ở Ai Cập và Tunisia nếu chính phủ không giải quyết các tranh chấp đất đai, ví dụ như cưỡng chế đất đai bằng vũ lực. Khoảng 70% của 1,6 triệu khiếu nại nhận được của Thanh tra Nhà nước này trong khoảng thời gian từ năm 2008 tới 2011 liên quan đến vấn đề đất đai, theo một trang web của chính phủ.
Nông dân Đoàn Văn Vườn và năm thành viên trong gia đình đã bị kết án 5 năm tù giam vào tuần trước vì đã chống lại và bắn vào lực lượng công an tới cưỡng chế gia đình rời bỏ mảnh đất của họ, theo như một bài viết trên trang web của chính phủ ngày 5/4. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng năm ngoái nói rằng quyết định cưỡng chế là bất hợp pháp và đã ra lệnh điều tra.
“Chúng tôi muốn tránh bất kỳ cuộc đụng độ bạo lực nào mà có thể dẫn đến đổ máu,” ông Quang A cho biết trong một cuộc phỏng vấn ngày 22 tháng 3. “Đó là lý do tại sao chúng tôi đang làm điều này ngay bây giờ. Đảng và những người cầm quyền cần phải hiểu các vấn đề để tránh cho cả xã hội phải trả một giá quá đắt. “
Đảng đã chuyển hướng sang bịt miệng những người phản bác. Báo Gia Đình và Xã hội do nhà nước quản lý đã đuổi nhà báo Nguyễn Đắc Kiên vào26/2/2013, sau khi ông này viết một bài trên blog chỉ trích Tổng bí thư Nguyễn Phú trọng, người đã phỉ báng những đòi hỏi phải có nhiều đảng phái chính trị hơn.
Nhạc sĩ bị bỏ tù
Nguyễn Đình Lộc, cựu Bộ trưởng Tư Pháp đã tham gia ký bản kiến nghị, đã tuyên bố vào tháng trước rằng ông không tham gia chắp bút cho bản kiến nghị sau khi gặp gỡ với các quan chức Đảng CS. Chính quyền, nơi cho biết một phần sáu trong số 90 triệu dân Việt Nam đã tham gia góp ý sửa đổi hiến pháp, đã quyết định mở rộng thời hạn lấy ý kiến từ 31 tháng Ba sang tháng Chín, sau đó các nhà lập pháp sẽ xem xét các thay đổi.
Việt Nam thường xuyên bỏ tù những nhà bất đồng chính kiến kêu gọi mở rộng tự do chính trị. Trong tháng Giêng, 14 nhà hoạt động đã nhận được tới 13 năm tù vì tội lật đổ chính quyền bằng cách tham gia vào cuộc biểu tình chống Trung Quốc. Năm ngoái, hai nhạc sĩ đã bị bỏ tù vì tuyên truyền chống nhà nước XHCN sau khi thủ tưởng Dũng ra lệnh đàn áp các blog đã đăng bài viết tấn công ông ta.
Năm ngoái, tranh chấp nội bộ đã khiến TBT Nguyễn Phú Trọng phải xin lỗi trước công chúng vì sự thất bại của Đảng Cộng Sản trong việc kiềm chế tham nhũng. Dũng và các nhà lãnh đạo hành đầu của chính phủ sẽ phải đối mặt với cuộc bỏ phiếu tín nhiệm trong Quốc hội lần đầu tiên vào tháng tới.
Dũng cho biết trong tháng 12 rằng nền kinh tế có thể chỉ tăng trưởng 5,5% trong năm nay, sau khi đã tăng 5,03% trong năm 2012, mức thấp nhất kể từ năm 1999. 20% tầng lớp giàu có của Việt Nam thu nhập trung bình cao hơn 9,2 lần so với 20% tầng lớp nghèo, tăng lên từ con số 8,4 lần năm 2006, theo Tổng cục Thống kê.
Nền kinh tế Việt Nam sẽ tiếp tục phải đối mặt với những khó khăn trong năm nay, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết tại một hội nghị được tổ chức bởi Ủy ban Kinh tế của Quốc hội ngày 6 tháng Tư. Chính phủ cần đẩy mạnh cải cách cơ cấu kinh tế để thúc đẩy tăng trưởng, bà nói.
Tân, người đã giúp bộ phim tài liệu về Hồ Chí Minh, nói rằng điều quan trọng là phải vận động cho một hệ thống đa đảng mặc dù thay đổi này có thể phải vài năm nữa mới tới.
“Chúng tôi có thể chẳng làm được điều gì đáng kể vào lúc này, nhưng chúng ta vẫn cần phải nói ra,” ông nói. “Hy vọng rằng nó có thể giúp mọi thứ thay đổi dần dần.”
Để liên hệ với nhân viên của Bloomberg News cho câu chuyện này: K. Oanh Hà tại Hà Nộioha3@bloomberg.net
Để liên hệ với biên tập viên chịu trách nhiệm về câu chuyện này: Peter Hirschberg tạiphirschberg@bloomberg.net
Nguồn: Dân luận / Bloomberg News (Có đối chiếu với bản dịch trên trang Boxitvn và biên tập lại vài chi tiết nhỏ).